Język norweski jest jeden, ale... nie jest. O nynorsku, bokmålu i dialektach (szczególnie bergeńskim)!

Wcześniej pisałam, że już w Polsce, jakieś pół roku przed wyjazdem, zaczęłam uczyć się języka. W mojej ocenie szło mi całkiem nieźle, dosyć szybko przyswajałam norweskie słówka i zasady gramatyczne (skądinąd niezbyt skomplikowane), rozumiałam słuchanki i czytanki w kursach audio, sądziłam więc, że mam całkiem solidną bazę by "jako-tako" komunikować się po norwesku. W naiwności swojej nie wzięłam pod uwagę najważniejszej prawdy przy nauce obcego języka -   prawdziwa nauka języka zaczyna się pośród tych, którzy go używają.
A nawet najlepszy, wyraźnie i powoli mówiący lektor na najdroższym kursie audio nie pomogą Ci zrozumieć najprostszych zdań wypowiadanych przez tubylców. A rodowitych Bergeńczyków zwłaszcza.


Gdy zaczynałam się uczyć norweskiego, miałam jakieś mgliste pojęcie o tym, że jest jakiś konflikt językowy w Norwegii i że są dwa standardy języka pisanego, czyli BOKMÅL i NYNORSK. Ich istnienie wiąże się z zawiłościami historycznymi, w które nie do końca mam ochotę się wgłębiać :P niech wystarczy to, że od wieku XVI do 1814 roku terytorium Norwegii znajdowało się pod panowaniem Danii a językiem urzędowym był duński. W konsekwencji język norweski nie rozwijał się skoordynowanie, i był przedmiotem walki różnych grup społecznych, które domagały się wpływów własnych dialektów i odmian języka. W 1814 roku unia z Danią się rozpadła, a język duńsko-norweski pozostał oficjalnym językiem kraju i stopniowo, stopniowo ewoluował w kierunku niezależnego języka norweskiego. Początkowo nazywał się on riksmål, a od 1929 roku zmieniono nazwę na bokmål. W tym samym czasie tworzyła się druga odmiana języka, oparta głównie na dialektach wiejskich, zwana nynorsk. W znaczny sposób języki te różniły sią wymową, pisownią i ortografią. Wiele mądrych norweskich głów radziło nad tym, jak połączyć te dwie norweskie odmiany języka i stworzyć jeden (by żyło się lepiej wszystkim!), ale najwidoczniej mieli z tym niezłą zagwozdkę, gdyż ich próby spełzły na niczym i ostatecznie w 2002 roku dali sobie z nimi spokój. Dlatego też oficjalnie istnieją dwa standardy norweskiego języka pisanego. W szkołach dzieci uczą się obu odmian a oficjalne strony internetowe rządowe, witryny policji, urzędu podatkowego i wiele innych, mają dwie wersje językowe (hmmm, w zasadzie więcej. jest też angielski i język Samów (Lapończyków), ale o tym kiedy indziej :-) )

Dla osób, dla których język norweski nie jest językiem ojczystym jest to spory problem. Kursy językowe, książki i materiały do nauki co prawda wspominają o tych dwóch standardach, ale oficjalną wersją, którą się naucza, jest bokmål. I tak, jest to rzeczywiście bardziej sensowne (szczególnie kiedy chcesz wyjechać do Oslo) bo jest on powszechniejszy i (moim zdaniem) łatwiejszy, ale... mimo wszystko, chcąc mieszkać w Norwegii, masz styczność z różnymi osobami, instytucjami i różnymi sposobami zapisu i wymowy. Dlatego wszelkie kursy, które przerobiłam sobie w Polsce okazały się niewystarczające, by porozumiewać się z Norwegami. A Bergeńczykami to już w ogóle.

Wspominałam wcześniej o dialektach, które miały wpływ na kształtowanie się języka norweskiego? No właśnie. Wiedziałam co to są dialekty, w końcu w Polsce też sporo ich występuje. Mamy przecież dialekt śląski, kaszubski, małopolski, mazowiecki, górale w ogóle mają swoja gwarę, ale przecież to nadal jest jeden i ten sam język polski! a z każdym Polakiem idzie się dogadać, a drobne różnice występujące w niektórych wyrazach nie są na tyle znaczące byśmy się wzajemnie nie rozumieli. Niestety, tu jest Norwegia i wszystko stoi na głowie :) a dialekty i sposób mówienia różni się w zasadzie od osoby do osoby. Czasem mam wrażenie, że nie ma jednego istniejącego sposobu komunikowania się w języku norweskim :P potwierdzeniem może być fakt, że często sami Norwedzy się nie rozumieją i jedną z częściej wypowiadanych fraz jest "HVA SA DU?" (Czyli co powiedziałeś? w domyśle - powtórz jeszcze raz wolniej albo użyj innych słów bo nie mam pojęcia o co ci chodzi :P).

*Ciekawostka - po nauce w Polsce wypowiedziałabym to (zapis fonetyczny) "wa sa du?". W Bergen mówią "ka sa du?" a zapisują "Kva sa du? ... i powiedzcie mi czy ma to jakiś sens ;-)

Dopiero po przeprowadzce do Bergen i pierwszych dniach pobytu, gdy usłyszałam język norweski na ulicach, w autobusach, sklepach - stwierdziłam, że coś jest nie tak. Nawet nie chodziło o to, że nie rozumiem całych zdań i nie wyłapuje żadnego sensu w wypowiedziach - na to byłam przygotowana. Ale myślałam że będę rozróżniać pojedyncze słowa, że będę zauważać kiedy w wypowiedzi kończy się jedno słowo a zaczyna drugie, będę słyszeć choćby zaimki osobowe "ja", "ty" żeby wiedzieć do kogo i o kim ta osoba mówi... albo chociaż że rozpoznam w tym słowotoku wydobywającym się z ich ust choć cień znanego mi z kursów języka norweskiego. Kurczę, przecież przerobiłam tyle książek, materiałów, a ci Norwedzy z którymi miałam styczność to równie dobrze mogli by mówić po chińsku - nie robiło by mi to wtedy, rok temu, żadnej różnicy. Rozumiałabym dokładnie to samo, czyli NIC. Zadałam więc sobie pytanie co jest nie tak, o co w ogóle chodzi, może w Chinach też mają jakieś Bergen, a ja po prostu wsiadłam do złego samolotu? Niech mnie ktoś zabierze do Bergen w którym mówi się po norwesku, ale już!!!

Z odpowiedzią jak zwykle przyszedł wujek GOOGLE. Halo Anno, nie wiem czy wiesz, ale bergeński dialekt to jeden z najbardziej przerąbanych norweskich dialektów, a cała reszta Norwegii często żartuje, że "bergeński" norweski to nie norweski. Ohhh, naprawdę? Tak się cieszę że poświęciłam tyle czasu na naukę czystego bokmåla, którym posługują się chyba tylko w Oslo, żeby wylądować w Bergen !

<ściana>

taaak, nawet Toma Cruisa bawi że ktoś uczył się języka w Oslo a potem przeprowadził się do Bergen. Wszystkim życzy powodzenia z językiem. (na pewno się przyda :) )

Żeby uświadomić Wam jak bardzo bergeński dialekt jest odjechany, polecam obejrzeć filmik poniżej.

* kilka słów objaśnienia. Gość mówi zdanie po norwesku w"wersji Bergen", a  dziewczyna mówi to samo zdanie  w "wersji Oslo". Całe zdanie pod koniec tłumaczone jest przez blondynkę, Kari, na angielski. Oprócz tego na dole pojawia się zapis wypowiadanych zdań.

O norweskich dialektach można by napisać wiele. Dla mnie liczyło się tylko to, że bardzo utrudniają one praktyczną naukę języka i komunikację z ludźmi. Ale z tym nie dało się już nic zrobić - tylko z tym pogodzić :)

Komentarzem na temat norweskich dialektów rozbawił mnie Stig, Norweg, z którym kiedyś miałam okazję pracować. Sklep, wieczór, siedzimy na kasach, sklep powoli pustoszeje więc jest chwila na pogawędkę. Stig pochodzi z wyspy jakieś 70 km od Bergen (której nazwy nie pamiętam) i mówi tamtejszym dialektem. Widzi, że mówiąc do mnie szybko wywołuje panikę na mojej twarzy, bo go nie rozumiem, zwalnia więc, starając się mówić książkowym norweskim. Pyta mnie,co sądzę o dialektach, o "języku bergeńskim" i który wg mnie norweski dialekt uważam za najtrudniejszy. Ponieważ wszystkich dialektów nie słyszałam więc na 100% nie mogę powiedzieć ze właśnie bergeński to porażka (choć takie mam subiektywne odczucie), bądź co bądź nie chcę go obrazić ( w końcu obecnie mieszka w Bergen) chwilę zastanawiam się więc nad odpowiedzią, nie wiedząc jak wybrnąć. On widząc moje zmieszanie mówi "Ikke bekymre deg, det er det samme shit!" (w wolnym tłumaczeniu : nie przejmuj się, wszystkie to jest to samo gówno!). Skoro więc rodowity Norweg wyraził tak niewybredną opinię na temat dialektów, ja nie miałam nic więcej do dodania ;)

Choć początkowo dialekty i język norweski sprawiają, że nic nie rozumiem i kiełkuje w głowie myśl o przeprowadzce do miejsca gdzie gadają w jakimś normalniejszym norweskim, postanawiam się nie poddawać. W końcu w pewien sposób jest to fascynujące, że jest tyle różnych dialektów tego samego języka, a odkrywanie tych różnic jest naprawdę interesującą przygodą. Poza tym w Bergen jest tylu nas, Polaków i innych imigrantów, ludzi wszelakich narodowości i ras, jakoś tu żyją, mieszkają, pracują, rozmawiają z Bergeńczykami i ich rozumieją więc wszystkiego da się nauczyć, można nawet zrozumieć bergeński! Wystarczy tylko chcieć, to tylko kwestia osłuchania i czasu. Wystarczy zacząć słuchać, słuchać, i jeszcze raz słuchać uważnie - jak oni mówią, intonują wyrazy, wymawiają "r" i próbować z nimi rozmawiać.
Szukam więc miejsc, gdzie mogę to robić, ale o tym opowiem już w następnym poście :)

Pozdrawiam, Ania